قزوین یکی از شهرهای ایران است که تاریخ درخشانی را پشت سرگذاشته است. وجود بناهای تاریخی متعدد و زیبا رد این استان، گویای این مطلب ایت که این شهر در طول سالیان و ادورا کذشته دارای اهمیت بسیار زیادی بوده است و یکی از مهمترین دلایل اهمیت این شهر، قرار گرفتن آن در مسیر جاده ابریشم است.
خوشبختانه سالیان اخیر تلاش های بسیاری انجام شده است تا فرهنگ و تمدن این استان را به سایر ایرانیان بشناسانند.
یکی از آیین های سنتی و شناخته شده استان قزوین، مراسم پنجاه بدر است. قزوینی ها بر این باور هستند که عید تا ۵۰ روز پس از سال تحویل، یعنی تا ۱۹ اردیبهشت ادامه دارد. به همین دلیل است که دیدو بازدیدهای قزوینی ها تنها محدود به ۱۳ روز عید نیست و تا ۱۹ اردیبهشت ادامه دارد.
در روز پنجاه بدر هم مراسم ویژه و خاصی وجود دارد که هنوز هم پس از گذشت سالیان، این مراسم توسط شهروندان قزوینی ادامه پیدا کرده است. جمع شدن خانواده و حضور آنها در طبیعت و برگزاری مراسم مذهبی مختلف، از جمله آداب این روز است.
با ما همراه باشید که به بررسی تمامی جنبه های این آیین سنتی قزوینی بپردازیم.
پنجاه بدر آئینی با قدمت بیش از هزار سال
کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری قزوین در مورد این آئین سنتی گفت: مردم قزوین این آئین را از بیش از هزار سال قبل همزمان با پنجاهمین روز بهار با حضور در مصلای شهر برگزار می کنند.
مجتبی عباسی گفت: از قدیم رسم بوده است که مردم قزوین در چنین روزی در این محل گردهم آمده و ضمن نیایش، دعا و طلب باران می کنند.
وی اظهار کرد: برگزاری این آئین سنتی بی ارتباط با قرار گرفتن قزوین در اقلیمی نیمه خشک و نگرانی از خشکسالی نبوده است.
عباسی با بیان اینکه در گذشته یک مسجد قدیمی در مکان فعلی مصلی وجود داشته است،گفت: بی تردید احداث مسجد در بیرون شهر و در میان باغ های سنتی نشان از انجام مناسکی خاص داشته و از آنجا که مراسم باران خواهی از سنت های کهن این سرزمین محسوب می شود، احتمال دارد بنای این مسجد که امروزه تخریب شده از روزگاران قدیم مکانی خاص و نیایشگاهی برای مراسم طلب باران و برگزاری آئین پنجاه بدر بوده باشد.
وی همچنین گفت: رسم بر این است چنانچه از روز نخست سال تا پنجاهمین روز آن نزول باران فراوان باشد، مردم در آئین پنجاه بدر نماز شکر به جا می آورند و چنانچه با فقدان این نعمت الهی روبرو باشند در این مراسم به طلب باران مشغول می شوند.
وی همچنین یادآور شد: یکی از برنامه های این آیین سنتی که پس از به جای آوردن نماز باران انجام می شود برداشتن چند قطعه سنگ کوچک است که پس از نیت آنرا بر دیواره یک آب انبار قدیمی موجود در محل مصلی، فشار داده و اعتقاد دارند که با چسبیدن سنگ، حاجت شان برآورده می شود.
آداب مراسم پنجاه به‌در قزوین
از نکات جالبی که درباره ی برگزاری این رسم و آیین وجود دارد این است که مراسم پنجاه به در قزوین تنها برای مردم این شهر است و در هیچ کدام از شهرهای دیگر ایران همچین رسمی وجود ندارد. به هر حال مراسم پنجاه به در هر سال ۱۹ اردیبهشت برگزار می شود و از این نظر در بهترین شرایط آب و هوایی برگزار می شود. البته شاید برایتان سوال باشد که چرا این تاریخ را قزوینی ها برای برگزای جشنشان انتخاب کرده اند؟ دلیل این کارشان از روی اسم مراسم هم پیداست، آن ها با گذشت ۵۰ روز از شروع فصل بهار این جشن را به مناسبت ورود به واپسین روزهای فصل کاشت محصول کشاورزان در قزوین برپا می نمایند.
در عصر روز پنجاهم سال جدید که برابر می شود با ۱۹ اردیبهشت، همه ی مردم شهر قزوین از کشاورز گرفته تا مردم عادی به دامان طبیعت پناه می برند و در زیر آفتاب سوزان به تفریح می کنند. مردم قزوین مخصوصا قدیمی ترها همگی به مصلای شهر قزوین می آیند و در فضای باغ مانند این مصلا به دور هم جمع می شوند. این مصلی در واقع یک آب انبار است که در جنوب شهر قزوین و در خیابان راه ری قرار گرفته است. درباره ی این مکان می گویند که امام رضا (ع) و یاران ایشان در راه سفرشان و در گذر از شهر قزوین در این مکان اقامه ی نماز کرده اند و آن مکان را با قدوم مبارکشان مورد عنایت و تقدس قرار داده اند و به همین خاطر قزوینی ها این قسمت از شهر را مقدس می دانند. برای شرکت در مراسم پنجاه به در قزوین خانواده ها به اتفاق هم به اندازه ی تمام جمعیت خود به این مکان آمده و در جایی وسایل گشت و گذار و به اصطلاح پبک نیک خود را می گذارند و ضمن گذراندن اوقاتی خوش در این شهر، آیین مذهبی و رسومات قدیمی خود را هم به جا می آورند.
در این مراسم قزوینی ها، با خوردن غذاهایی همچون آش رشته و غذایی سنتی به نام دیماج که در واقع پیش غذا است و از سیر، نان خرد شده، گردو، سبزی، پنیر و کشمش درست می شود در واقع یک نوعی دیگر از مراسم ۱۳ به در را به جای می آورند. انواع تنقلات و شیرینی ها باقی مانده ی عید در این مراسم آورده و به کلی خورده می شوند. البته به جز پیک نیک و دور هم جمع شدن قزوینی ها در این مراسم ۲ رکعت نماز باران به جای می آورند و ادعیه و مناجات هایی در زمینه ی نزول بارن و برکت را پخش می کنند. در هنگام غروب خورشید هم همه ی کسانی که در این مراسم حضور دارند، نماز مغرب و اعشا را به اتفاق یکدیگر به جای می آورند و در انتها هم به خانه های خود باز می گردند.
مهم ترین بخش این مراسم این است که قزوینی ها در این مراسم هم به امور دنیوی خود مثل تفریح کردن می رسند و هم در این حین به امور و مناسک دینی توصیه شده ی خود نیز رسیدگی می نمایند. یکی از قسمت های جالب این مراسم این است که هر کسی که طلب دعایی خیر دارد و یا نذری را داشته که ادا شده است، در طول این مراسم به جای می آورد که این خود بخش دیگری از این مراسم سنتی و زیبا برای قزوینی ها است.
از خوشمزه های این مراسم که برایتان بگوییم، دلتان به شدت آب می افتد! در این مراسم قزوینی ها آش رشته می پزند و بین همه پخش می کنند. بسته های نان و پنیر و سبزی نیز در این مراسم بسیار پخش می شود.
یکی از دیگر مراسم های جال توجه در آیین پنجاه به در قزوینی ها این است که در این مراسم بانوانی که طلب حاجت دارند، بعد از به جای آوردن نماز به آب انبار قدیمی شهر می روند و چند قطعه ی کوچک سنگ بر می دارند و در بخش هایی که هنوز هم وجود دارد و نیت خود را طلب می نمایند و سپس سنگ ها را به دیواره ی آب انبار فشار می دهند. بنابر اعتقاد مردم قزوین اگر سنگ مذکور به دیواره ی آب انبار بچسبد، حتما حاجت و طلب خود را می گیرند.
البته این مراسم بیشتر به خاطر درخواست برکت از خدای متعال با خوشی مردم است اما این بخش از مراسم بسیار مورد توجه است. جالب است بدانید که معمولا در این روزها باران و یا حداقل نم بارانی هم می زند که البته مردم حاضر در مراسم پنجاه به در قزوینی ها بسیار از آن استقبال می کنند و آن را نشانه ای خوب و الهی می بینند.